Łagodne położeniowe zawroty głowy (BPPV) – poradnik dla pacjentów

Łagodne położeniowe zawroty głowy (BPPV – Benign Paroxysmal Positional Vertigo) są najczęstszą przyczyną zawrotów głowy pochodzącą z ucha wewnętrznego. Jest to szczególne schorzenie, którego nazwa częściowo oddaje jego charakter. Określenie „łagodne” odnosi się do choroby, która nie zagraża bezpośrednio życiu, choć jest bardzo uciążliwa. Określenie „położeniowe” – oznacza, że zawroty mają ewidentny związek ze zmianą położenia głowy.

Co powoduje BPPV?

„Otokonia” lub “otolity” to drobne kryształy węglanu wapnia, które są normalną częścią naszego ucha wewnętrznego i odgrywają ważną rolę w pracy receptorów układu równowagi. W sytuacji kiedy te małe kryształki ulegną przemieszczeniu i przedostaną się w inny rejon ucha wewnętrznego mogą powodować zaburzenia pracy błędnika. Odczucie zawrotu głowy pojawia się wówczas, kiedy kryształki przemieszczając się drażnią nadmiernie receptory błędnika, które wysyłają nieprawidłowe informacje do ośrodkowego układu nerwowego.

Jakie objawy wskazują na BPPV?

Każdy pacjent może odczuwać BPPV inaczej, jednak występują typowe objawy charakteryzujące to schorzenie:

  • zawroty głowy wyzwalane ruchem głowy głowy do góry lub do dołu, przekręcaniem się w łóżku – zwykle objawy nie mają charakteru ciągłego i nie występują bez ruchu
  • powtarzające się objawy zwykle trwają nie dłużej niż kilka, kilkadziesiąt sekund
  • po ustąpieniu ataku zawrotów głowy może utrzymywać się uczucie niestabilności o mniejszym nasileniu
  • zawrotom BPPV nie towarzyszy pogorszenie słuchu
  • zawroty BPPVnie towarzyszą omdlenia
  • w szczególnych postaciach BPPV pacjent odczuwa zawroty głowy tylko w pozycji leżącej, a ustępują one gdy siedzi

Jaka jest przyczyna BPPV?

Większość przypadków BPPV zdarza się bez uchwytnej przyczyny. Czasami epizody występowania BPPV mogą być powiązane z urazami głowy, migreną, innymi problemami z uszami wewnętrznymi, cukrzycą, osteoporozą, a także długotrwałą wymuszoną pozycją, leżeniem przez dłuższy czas.

Jak można wykryć, zdiagnozować BPPV?

Badania laboratoryjne oraz typowe badania radiologiczne jak zdjęcia rentgenowskie lub tomografia komputerowa nie są w stanie potwierdzić BPPV. Metodą diagnostyki choroby są specjalne manewry-ćwiczenia diagnostyczne wykonywane przez specjalizujących się w leczeniu BPPV lekarzy i fizjoterapeutów. Podczas zmiany pozycji ciała pacjenta, osoba badająca obserwuje oczy w celu uchwycenia szczególnej postaci oczopląsu. Manewry diagnostyczne wykonuje się również przy wsparciu videogogli i zestawu do badań VNG (videonystagmografii).

Czy BPPV można skutecznie leczyć?

Tak. Większość przypadków BPPV można wyleczyć za pomocą ćwiczeń repozycyjnych. Ćwiczenia dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta, z uwzględnieniem odpowiedniej postaci choroby oraz lokalizacji. Ćwiczenia repozycyjne mają na celu przemieszczenie kryształków do pierwotnej lokalizacji w uchu wewnętrznym. Zarówno ćwiczenia diagnostyczne jak i lecznicze wykonywane są podczas tej samej wizyty w gabinecie lekarskim. U części pacjentów można zastosować ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez pacjenta w domu.

W internecie są filmy z takimi ćwiczeniami – czy mogę je zastosować?

Internet i serwisy video zawierają bardzo dużo materiałów i użytecznych filmów instruktażowych. Amerykańscy naukowcy po przeanalizowaniu tych materiałów stwierdzili, że ponad 60% tych filmów zawiera prawidłowe wskazówki postępowania. Jednak prawie 40% filmów zawiera błędy i nieprawidłowe zalecenia mogące nie tylko nie przynieść wyleczenia ale prowadzić do niebezpiecznych powikłań. Nie zalecamy samodzielnego korzystania z tych materiałów.

Czy są jakieś objawy niepożądane w trakcie i po wykonaniu ćwiczeń repozycyjnych? Jak będę się czuć po ćwiczeniach?

Podczas ćwiczeń leczniczych w BPPV może pojawić się krótki zawrót głowy, mdłości i uczucie dezorientacji. Po zabiegu pacjenci zgłaszają, że ich objawy zaczynają ustępować od razu. Silne odczucia wirowania wywołane zmianami pozycji ciała powinny być dużo mniejsze lub ustąpić całkowicie. Niektórzy pacjenci skarżą się na zawroty głowy i uczucie niestabilności o umiarkowanym nasileniu, mogące utrzymywać się jeszcze od kilku godzin do kilu dni. Niektórzy pacjenci wymagają też dalszych ćwiczeń uzupełniających w domu.

Czy po leczeniu zawroty głowy na podłożu BPPV mogą powrócić?

Niestety, BPPV to schorzenie, które może powracać. Ryzyko nawrotu wynosi około 35-40%. Częstotliwość nawrotów nie jest jednak możliwa do przewidzenia. Dotychczas nie znaleziono skutecznego sposobu zapobiegania nawrotom.

Czy BPPV może ustąpić samoistnie?

Istnieją dowody i badania, że nieleczone BPPV może ustępować spontanicznie w przeciągu dni lub tygodni. Obserwowane są także spontaniczne nawroty choroby. Pamiętaj, że w okresie trwania BPPV jesteś narażony na zwiększone ryzyko upadku i powikłań z nim związanych. Zalecane jest aby w każdy przypadku podejrzenia BPPV przeprowadzić prawidłową diagnostykę i podjąć leczenie.

Co jeżeli zawroty głowy utrzymują się pomimo zastosowanego leczenia?

Istnieje wiele przyczyn niepowodzenia początkowego leczenia. Często zdarza się, że potrzebna jest więcej niż jedna sesja ćwiczeń repozycyjnych zanim kryształy powracają na swoje właściwe miejsce. Z uwagi na to, że BPPV może obejmować więcej niż jeden kanał półkolisty w błędniku – objawy choroby mogą zmienić swój charakter i nasilenie. Wymaga to zastosowania odmiennych ćwiczeń. Jeśli początkowa próba leczenia nie powiodła się, zwłaszcza po próbach samodzielnych ćwiczeń – zgłoś się do specjalisty od BPPV.

Czy w Przychodni Specjalistycznej Vertigomed w Lublinie diagnozuje się BPPV i czy wykonywane są ćwiczenia lecznicze?

Tak. W diagnostyce stosujemy manewry Dix-Hallpike’a oraz inne testy położeniowe wspomagane rejestracją ruchów gałek ocznych aparaturą VNG. W leczeniu stosujemy wszystkie najważniejsze i uznane za najskuteczniejsze metody repozycyjne – w tym manewr Epleya, manewr Semonta, Semonta Plus, BBQ Roll, manewr Gufoniego, manewr Li.